เมืองออน หรือกลายเป็นอำเภอแม่ออน ตั้งแต่ปี 2537 น่าเสียดายครับที่ชื้ออำเภอน่าจะเป็นอำเภอเมืองออนมากกว่า เพราะที่นี่น่าจะเป็นเมืองเก่าในอดีต เพราะอย่างชื่อของถ้ำยังเป็นถ้ำเมืองออนเลยครับ เรื่องนี้ผมคุยกับชาวบ้านที่แม่ออน เขาก็เสียดายกันทั้งนั้น เรามาเข้าเรื่องถ้ำเมืองออนกันดีกว่า
หากได้อ่านประวัติของถ้ำนี้ตรงป้ายก่อนเข้าถ้ำยาวเหยียด น้อยคนจะอ่านจบ ผมขอสรุปให้ฟังย่อๆ เผื่อวันหน้าป้ายผุพังไปตามกาลเวลาจะได้มีข้อมูลอยู่ในเน็ต ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าได้เคยผ่านมาทางนี้และมีพญานาคเอาน้ำผึ้งป่าไปถวาย เมื่อพระพุทธเจ้าได้ดื่ม พญานาคก็ดีใจเลยขอผมพระพุทธเจ้ามาตั้งไว้ในพระธาตุนมผาในถ้ำนี้
ดังนั้นจุดเด่นจริงๆของถ้ำนี้คือการได้ไปไหว้พระธาตุนมผา ซึ่งเป็นพระธาตุธรรมชาติที่เดียวในโลก(ตามตำนาน) พระธาตุนี้ใหญ่ครับ รูปที่เห็นด้านบนที่เป็นแท่งหินนั่งเหละครับ ที่เรียกว่าพระธาตุนมผาครับ