ในสมัยสงครามอินโดจีนครั้งที่ 2 (ฝั่งตะวันตกเรียกว่าสงครามเวียดนาม ในเวียดนามเรียกว่าสงครามอเมริกา) ที่เริ่มขึ้นเมื่อเกิดความขัดแย้งระหว่างรัฐบาลเวียดนามใต้ที่สนับสนุนโดยสหรัฐกับฝ่ายเหนือ ทั้งกองกำลังของเวียดกงและกองทัพเวียดนามเหนือปัจจุบันกลายเป็นกองทัพประชาชนเวียดนาม มันเริ่มขึ้นในปลายทศวรรษที่ 2493 และจบลงในปี ค.ศ. 2522 สหรัฐที่สนับสนุนฝรั่งเศสในสงครามครั้งแรกได้เข้าสนับสนุนรัฐบาลเวียดนามใต้เพื่อต่อกรกับเวียดกงและเวียดนามเหนือที่เป็นคอมมิวนิสต์ ฝ่ายเหนือได้รับการสนับสนุนทางทหารและเงินจากจีนและสหภาพโซเวียต การต่อสู้ยังเกิดขึ้นในกัมพูชาระหว่างกองทัพที่สหรัฐสนับสนุนกับฝ่ายเขมรแดงที่เป็นคอมมิวนิสต์ (รู้จักกันในชื่อสงครามกลางเมืองกัมพูชา) และในลาวก็มีการต่อสู้ระหว่างรัฐบาลที่สหรัฐสนับสนุน กองทัพประชาชนเวียดนาม และขบวนการปะเทดลาวที่เป็นคอมมิวนิสต์ (รู้จักกันในชื่อสงครามกลางเมืองลาว)
ถ้ำท่านประธานไกสอน พรมวิหาร เดิมเรียกว่าผาหย่อน ของเดิมถ้ำนี้มีผึ้งมาก ประชาชนเขตนี้อยากได้แต่ขึ้นไปลำบาก ต้องปีนขึ้นบนผา แล้วเอาเชือกหย่อนลงมาเพื่อเอาผึ้ง จึงเรียกว่าถ้ำหย่อนของถ้ำนี้เป็นถ้ำธรรมชาติ 2 ถ้ำ ติดต่อกัน ในปี 1964 ท่านประธานไกสอน ได้โยกย้ายเข้ามา ระยะแรกก็ยังไม่ปรับปรุง ต่อมา ได้เจาะ 2 ถ้ำทะลุถึงกันมีความยาว 140 เมตร ถ้ำนี้เป็นถ้ำที่สูงกว่าหน้าดินจนได้สร้างปันได ขึ้นไป 32 ขั้น ถ้ำนี้ประกอบด้วยห้องป้องกัน, ห้องรับแขก ศูนย์กลางพรรคและรับแขกต่าง ประเทศ, ห้องประชุม, ห้องสโมสร ซึ่งเป็นสถานที่เล่นกีฬา และศิลปะต่างๆ โดยเฉพาะท่าน ประธานไกสอน พรมวิหาร ชอบเล่นกีฬา เช่นกีฬาปิงปองเป็นต้น นอกจากนี้ ยังมีห้องค้นคว้า ห้องนอน ที่ปากถ้ำมีถ้ำเล็กซึ่งเป็นถ้ำทำอาหารในเวลาสงคราม ในต้นปี 1973 แล้วจึงได้สร้าง เรือนหลังหนึ่งเป็นที่พักของท่านประธานไกสอน พรมวิหาร แต่ยังไม่เสร็จสมบูรณ์โดยเอา ไม้มุลหลังคาชั่วคราวเพื่อรอการสร้างเรือนหลังใหม่ ก่อนการก่อนสร้างสำเร็จ ท่านประธาน ไกสอนได้เข้าเวียงจันทน์ก่อน เรือนหลังนี้ต่อมาได้ใช้เก็บเอกสารและพัสดุทางประวัติศาสตร์
สมัยที่ต่อสู้กับกองทัพของอเมริกานั้น ทั้งท่านประธานสุภานุวงศ์ และท่านไกสอน ก็มีฐานที่มั่นอยู่ที่เมืองเวียงไชยเช่นเดียวกัน ดูรูปแผนที่ถ้ำได้จากข้างล่างครับ ในโต๊ะที่นั่งประชุมกันนั้น ท่านไกรสอนจะนั่งหัวโต๊ะ โดยมีท่านประธานสุภานุวงศ์นั่งทางซ้ายและท่านหนูฮักนั่งด้านขวา ในสมัยสงครามนั้นท่านผู้นำทั้งหลายได้อยู่ในถ้ำที่นี่ และอยู่กันต่อสู้ด้วยกันนานนับสิบๆปีจนสงครามจบลง
จริงๆแล้วประธานไกสอนเป็นผู้นำการปฏิวัติก่อนแล้วประธานสุภานุวงศ์จึงเข้าร่วมภายหลัง ดังนั้นรัฐบาลลาวจึงให้ความสำคัญประธานไกสอนมากกว่า รวมทั้งด้วยความที่ท่านเป็นสามัญชน ไม่มีเชื้อเจ้า และยังเป็นเชื้อสายเวียดนามซึ่งเป็นพันธมิตรร่วมกันมาตั้งแต่สมัยเริ่มทำการปฏิวัติประเทศทั้งสองนั่นเอง
ภายในถ้ำของท่านไกรสอนดูช่างเรียบง่ายจริงๆ ห้องนอน ห้องประชุม ห้องน้ำอยู่กันแบบง่ายๆ โต๊ะเป็นไม้ ถ้ำของท่านไกสอนเย็นสบายมีลมผ่านเข้าออกได้ ที่พิเศษในถ้ำนี้คือว่าจะมีห้องนิรภัย เพราะเวลาที่เครื่องบินของอเมริกามาทิ้งอาวุธเคมี จะได้หลับในห้องที่มิดชิดเช่นนี้ และมีเครื่องทำอากาศให้บริสุทธิ์อยู่ด้านในด้วย ห้องนี้อยู่ได้ไม่กี่คน มีไว้เฉพาะบุคคลสำคัญเท่านั้น
ท่านไกสอนเป็นวีรบุรุษของประเทศลาว เมืองเวียงไชยแขวงหัวพัน เป็นเมืองที่มั่งก่อนได้รับชัยชนะ ทางรัฐบาลจึงได้มีการสร้างอนุสาวรีย์ แก้วฮักเมืองที่ซำเหนือ(ห่างกัน 30 นาที) และมีการสร้างอนุสาวรีย์ท่านไกรสอนที่เวียงจันทน์อีกด้วย
ถึงแม้สงคราจะจบลงไปแล้ว สำหรับคนลาวยังรู้สึกได้ว่าผ่านไปไม่นาน ประเทศที่ประชาชนได้ผ่านสงครามมาด้วยกันก็จะรักกัน เพราะได้ร่วมต่อสู้ร่วมกันมา ถ้ำท่านผู้นำไกสอนจะเป็นถ้ำที่เป็นสิ่งเตือนใจให้คนในชาติเขาสามัคคีกันอนาคต
สำหรับประเทศไทยเราห่างเหินสงครามนานๆ ไม่ได้รบกับประเทศอื่นๆ ความรักความสามัคคีคนในชาติก็จะลดลง ถึงแม้อนุสาวรีย์จะเต็มเมือง คนในชาติก็ไม่รู้สึกมีส่วนร่วมอะไรนัก เพราะมันผ่านมานานเกินไป ผมไปเที่ยวลาวครั้งนี้เห็นความรักสามัคคีของคนในประเทศเขา หวนนึกถึงบ้านเราในวันนี้ อยากให้เห็นอนุสาวรีย์เป็นสิ่งเตือนใจไม่ใช่ที่หลบกระสุนกันและกัน ….Mr.Hotsia
ประวัติของท่านไนสอนเพิ่มเติมจากวิกิ
ท่านไกสอน พมวิหาน (ภาษาอังกฤษ: Kaysone Phomvihane, ภาษาลาว: ໄກສອນ ພົມວິຫານ) – 13 ธันวาคม พ.ศ. 2463 – 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2535) เลขาธิการใหญ่คณะบริหารงานศูนย์กลางพรรคปฏิวัติประชาชนลาวคนแรกตั้งแต่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2498 หลังจากสถาปนาสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ในวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2518 เจ้าสุภานุวงศ์ ได้เป็นประธานประเทศคนแรก และท่านไกสอน พมวิหาน เป็นนายกรัฐมนตรีคนแรกของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว และต่อมาได้เป็นประธานประเทศจนกระทั่งถึงแก่อสัญกรรมเมื่อ พ.ศ. 2535
ท่านไกสอน พมวิหาน หรือ Nguyen Cai Song เป็นบุตรของนายเหงียน ตรี ลวน (Nguyen Tri Loan) กับมารดาชาวลาว เกิดที่บ้านนาแซง เมืองคันทะบุลี ปัจจุบันคือเมืองไกสอน พมวิหาน แขวงสะหวันนะเขด ประเทศลาว
ท่านประธาน ไกรสอน พมวิหาน เคยเดินทางมาเยือนประเทศไทย อย่างเป็นทางการในฐานะแขกของรัฐบาล และราชอาคันตุกะ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และกราบบังคมทูลเชิญพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดสะพานมิตรภาพไทย-ลาว แห่งแรก ที่จังหวัดหนองคายด้วย
